Chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của người bệnh. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, OCD có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống. Vậy OCD là gì? Dấu hiệu nhận biết ra sao và có cách nào điều trị hiệu quả? Cùng nuôi dạy con tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
OCD là gì?
Rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) – tên tiếng Anh là Obsessive-Compulsive Disorder – là một dạng rối loạn lo âu đặc trưng bởi hai yếu tố chính:
- Ám ảnh (obsessions): những suy nghĩ, hình ảnh hoặc thôi thúc lặp đi lặp lại, không mong muốn khiến người bệnh lo lắng, sợ hãi.
- Cưỡng chế (compulsions): hành vi hoặc nghi thức được lặp lại nhằm giảm bớt lo âu do các ám ảnh gây ra.
Người mắc OCD thường nhận thức được hành vi của mình là phi lý nhưng lại không thể kiểm soát được. Tình trạng này cũng giống như việc bạn biết rõ mình đang nói lặp hoặc mất trọng tâm trong một bài thuyết trình, nhưng không thể điều chỉnh nếu không rèn luyện được cách thuyết trình hay – tức là khả năng kiểm soát nội dung và cảm xúc khi trình bày.
Ai dễ mắc phải chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế?
- Người trong độ tuổi từ 15 đến 25 tuổi.
- Nữ giới có tỷ lệ mắc cao hơn nam giới.
- Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tâm lý hoặc rối loạn thần kinh.
- Người sống trong môi trường căng thẳng kéo dài.
Dấu hiệu nhận biết chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến giúp bạn nhận biết sớm chứng OCD:
- Rửa tay hoặc làm sạch quá mức: Người bệnh thường xuyên rửa tay, lau chùi đồ vật, thậm chí hàng chục lần mỗi ngày vì sợ vi trùng, bụi bẩn.
- Dọn dẹp và sắp xếp đồ đạc một cách cực đoan: Luôn cảm thấy chưa đủ sạch sẽ hoặc chưa hoàn hảo và bắt buộc phải sắp xếp lại mọi thứ theo một cách nhất định.
- Kiểm tra lặp đi lặp lại: kiểm tra cửa đã khóa, bếp đã tắt hàng chục lần dù đã chắc chắn.
- Đếm số hoặc lặp lại hành vi: Thường xuyên đếm bước chân, vật dụng hoặc lặp lại lời nói/hành vi để “giảm căng thẳng”.
- Suy nghĩ ám ảnh không mong muốn: Xuất hiện những ý nghĩ lệch lạc về tình dục, tôn giáo, bạo lực mà người bệnh không kiểm soát được.
Nguyên nhân gây chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Mặc dù nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng OCD có thể liên quan đến:
- Di truyền: người có người thân mắc OCD có nguy cơ cao hơn.
- Mất cân bằng serotonin: chất dẫn truyền thần kinh ảnh hưởng đến cảm xúc và hành vi khiến họ khó làm chủ cảm xúc.
- Tổn thương não bộ: rối loạn chức năng tại một số vùng của não có thể dẫn đến các hành vi cưỡng chế.
- Yếu tố tâm lý và môi trường: căng thẳng, chấn thương tâm lý trong quá khứ.
Cách điều trị chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế
Hiện nay, chứng rối loạn ám ảnh cưỡng chế có thể được kiểm soát hiệu quả bằng các phương pháp sau:
Điều trị bằng thuốc
Bác sĩ có thể kê toa thuốc chống trầm cảm như:
- Fluoxetine (Prozac)
- Sertraline (Zoloft)
- Paroxetine (Paxil)
- Clomipramine (Anafranil)
Trị liệu tâm lý
- Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): giúp người bệnh nhận diện và thay đổi suy nghĩ tiêu cực.
- Trị liệu phơi nhiễm và ngăn phản ứng (ERP): giúp người bệnh tiếp xúc dần với nỗi ám ảnh và học cách không phản ứng theo cưỡng chế.
Hỗ trợ từ người thân và cộng đồng
Người thân cần kiên nhẫn, lắng nghe và đồng hành cùng người bệnh để họ cảm thấy an toàn và được thấu hiểu.
Xem thêm: Trẻ chậm nói: Nguyên nhân và khi nào cần can thiệp
Xem thêm: Dạy con gái tuổi dậy thì đúng đắn cha mẹ nào cũng cần biết
Hy vọng rằng với các thông tin mà chúng tôi chia sẻ trên đây thì bạn đọc đã nắm được về rối loạn ám ảnh cưỡng chế rồi nhé. Ngoài ra bạn có thể tham khảo thêm kỹ năng chào hỏi trong giao tiếp nhé.
